AYM Başbakanlığın işçi sendikalarını teftiş etmesi kararını iptal etti!

Anayasa Mahkemesi, Başbakanlık Teftiş Kuruluna ''işçi sendikaları'' üzerinde inceleme, araştırma, soruşturma ve teftiş yapmak ve yaptırmak yetkisi veren yasa hükmünü, anayasaya aykırı bularak iptal etti Başbakanlık makamı, bir işçi sendikasındaki yolsuzluk iddiaları üzerine, Başbakanlık müfettişlerinin koordinatörlüğünde bir heyetin inceleme, gerekirse soruşturma, sendikanın beş yıllık iş ve işlemlerinin teftiş edilmesine olur verdiİşçi sendikası da Ankara 9 İdare Mahkemesinde Başbakanlığın ''olur'' işleminin iptali istemiyle dava açtı ve Başbakanlık işlemine dayanak gösterilen ''18 Mayıs 1987 günlü, 281 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 12 maddesiyle değiştirilen 20 maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendinde yer alan ''her seviyedeki işçi teşekküllerinde'' ibarelerinin anayasaya aykırı olduğu iddiasıyla bu ibarelerin iptali için Anayasa Mahkemesine başvurulmasını talep ettiSendikanın başvurusunu değerlendiren Ankara 9 İdare Mahkemesi, söz konusu ibarelerin iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurduAnkara 9 İdare Mahkemesinin başvuru dilekçesinde, 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanunun ''Teftiş Kurulu Başkanlığı'' başlıklı 20 maddesinin 2 fıkrasında ''Vakıflarda, derneklerde, kooperatiflerde, her seviyedeki işçi ve işveren teşekküllerinde teftiş, denetim veya bu maksatla kurulmuş olan birimlerin görev, yetki ve sorumluluklarını haiz olmak, gerektiğinde her türlü inceleme, araştırma, soruşturma ve teftişi yapmak veya yaptırmak'' hükmüne yer verildiği anımsatıldıAnayasal ve yasal düzeyde değişiklikleri içeren gelişmeler ışığında devletin genel anlamda sendikalar üzerindeki denetimi, sendikaların kendi organlarınca gerçekleştirilen bir iç denetime bıraktığı ifade edilen başvuru dilekçesinde, ''İLO Sözleşmelerine uymak amacıyla yapılan anayasal ve yasal değişiklik ve düzenlemelerle sendikalar üzerindeki idarenin özellikle periyodik denetim ve bu denetin yetkisinden kaynaklanan idari müeyyideler uygulamak yetkisi ortadan kaldırılmıştır'' denildiBaşbakanlık Teftiş Kuruluna sendikalarla ilgili denetim yapma olanağı veren ve iptali istenen yasa hükmünün, ''devletin anayasal düzeyde sona erdirilen sendikalar üzerindeki denetim yetkisini devam ettirdiğinden'' anayasanın 6 maddesine aykırı olduğu ileri sürülerek, bu hükmün iptali ve yürürlüğünün durdurulması talep edildiKARAR İŞÇİ SENDİKALARIYLA İLGİLİAnkara 9 İdare Mahkemesinin başvurusunu esastan inceleyen Anayasa Mahkemesi, idare mahkemesindeki davanın işçi sendikasıyla ilgili olduğuna işaret ederek, incelemenin öncelikle ''işçi'' sendikalarıyla sınırlı olarak yapılmasına oy birliğiyle karar verdiYüksek Mahkemenin kararında, iptali istenen 3056 sayılı Yasanın itiraz konusu ibareyi içeren 20 maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendinde, ''Başbakanlık Teftiş Kuruluna vakıflar, dernekler ve kooperatiflerin yanı sıra her seviyedeki işçi ve işveren teşekküllerinde teftiş, denetim veya bu maksatla kurulmuş olan birimlerin görev, yetki ve sorumluluklarını haiz olarak gerektiğinde her türlü inceleme, araştırma, soruşturma ve teftişi yapmak veya yaptırmak yetkisi verildiği'' belirtildiSendikal faaliyetlerle ilgili bazı sınırlamalara yer veren anayasanın 52 maddesinin sendikal hakların Türkiye'deki gelişimi sürecinde, Uluslararası Çalışma Örgütünün sendika özgürlüğüne ve örgütlenme hakkının korunmasına ilişkin 87 Nolu sözleşmesi hükümleri dikkate alınarak yürürlükten kaldırıldığı anımsatılan kararda, 52 maddenin yürürlükten kaldırılması ile sendikal faaliyetlere yönelik diğer bir sınırlama olan ''devletin sendikal faaliyetler üzerinde idari ve mali denetim yetkisi''nin de kaldırıldığı ifade edildiAnayasa Mahkemesi kararında, anayasanın 108 maddesinde yapılan değişiklikle ''devletin sendikalar üzerinde idari ve mali denetim yetkisinin dayanağının ortadan kaldırıldığına'' işaret edilerek, ''Bu nedenle Başbakanlık Teftiş Kuruluna işçi sendikaları üzerinde inceleme, araştırma, soruşturma ve teftişi yapmak ve yaptırmak yetkisi veren itiraz konusu kural anayasaya aykırıdır'' denildiKararda, anayasanın ''Egemenlik'' başlıklı 6 maddesinin üçüncü fıkrasında, ''hiçbir kimsenin ya da organın kaynağını Anayasa'dan almayan bir devlet yetkisini kullanamayacağı'' hükmünün yer aldığı da hatırlatıldıİPTAL EDİLEN YASA METİNLERİAnayasa Mahkemesinin iptaline karar verdiği, 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanunun 281 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 12 maddesiyle değiştirilen ''Başbakanlık Teftiş Kurulu'' başlıklı 20 maddesi şöyle ''Teftiş Kurulu Başkanlığı, başbakanın veya yetkili kılması üzerine müsteşarın emri veya onayı ile başbakan adına aşağıdaki görevleri yapara) Bütün kamu kurum ve kuruluşlarıyla, kamu iktisadi teşebbüslerinde teftişin etkin bir şekilde yürütülmesi hususunda genel prensipleri tespit etmek ve personelin verimli çalışmasını teşvik edici teftiş sistemini geliştirmek,b) 1 (a) bendinde sayılan kuruluşlarla bunların iştirak ve ortaklıklarında, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında, teftiş, denetim veya bu maksatla kurulmuş olan birimlerin görev, yetki ve sorumluluklarını haiz olarak her türlü inceleme, araştırma, soruşturma ve teftiş yapmak veya yaptırmak,2 Vakıflarda, derneklerde, kooperatiflerde, her seviyedeki işçi ve işveren teşekküllerinde teftiş, denetim veya bu maksatla kurulmuş olan birimlerin görev, yetki ve sorumluluklarını haiz olarak gerektiğinde her türlü inceleme, araştırma, soruşturma ve teftişi yapmak veya yaptırmak,3 Gerektiğinde, imtiyazlı şirketlerle, özel kuruluşları da mali yönden teftiş ve denetlemek,c) Başbakanlık merkez teşkilatında araştırma, inceleme ve soruşturma ile bağlı ve ilgili kuruluşlarında her türlü inceleme, araştırma, teftiş ve soruşturma yapmakTeftiş Kurulunun çalışma usul ve esasları, müfettişlerin seçilmesi ve yetiştirilmesi ile diğer hususlar, bir yönetmelikle tespit edilir''AA