Ekonomiye ait istatistiklere bayılıyoruz. Büyüme rakamları ise özellikle favorimiz. Büyüdük mü küçüldük mü? Küçüldükçe büyür müyüz? Boşver büyüklük bizde kalsın küçük kalsak olmaz mı? Eksi büyüdük kaçıncı el artıya geçeriz? Falan filan…
Peki, ekonomik büyüme bu kadar önemli mi? Evet önemli, ekonomik büyüme bireylerin ülkelerindeki yaşam standartlarını ve refah seviyelerini olumlu etkiliyor. Ancak gelişmişlik, medeniyet ya da kalkınma düzeyi sadece ekonomik göstergeler ile belirlenmiyor, hatta daha önemli göstergeler var. Bu göstergeleri içeren ve uluslararası bağımsız kuruluşlarca hazırlanan bazı endeksler var ve ülkelerin kalkınma düzeyleri hakkında bilgi edinmek isteyen birey ya da kurumlar bu endekslere bakabiliyorlar.
Seneler önce ülkemizin kalkınma potansiyelini öykülerinde mizahi bir dille ustaca anlatan Aziz Nesin o dönemlerde gözlem harici hangi verilerden yararlandı bilmiyorum ama yaşadığımız dönemde onu destekleyen bir takım kalkınma endeks verileri mevcut gibi görünüyor. Uluslararası kuruluşların yayınladıkları endeksleri ve Türkiye’nin endekslerdeki görünümünü herhangi bir yorum ilave etmeden aşağıda derledim, hepsi Google taraması ile bulunabilir.
İşte Aziz Nesin’in 1980’lerin sonunda yayınlanan “Nah Kalkınırız” öyküsüne destek atan 7 kalkınma endeks verisi:
1) 2019 Birleşmiş Milletler, Beşeri Kalkınma Endeksi
Sıralama: 189 ülke arasında 59.
Bileşenler: Yaşam süresi, eğitime erişim ve yaşam kalitesi.
2) 2019 Transparency International (Uluslararası Şeffaflık Derneği), Yolsuzluk Endeksi
Sıralama: 198 ülke arasında 91. (Yüksek derecede yolsuzluk kategorisi)
Bileşenler: Rüşvet, fırsatçılık, gayri etik ve gayri ahlaki davranışların yaygınlığı.
3) 2019 The Economist, Küresel Demokrasi Endeksi
Sıralama: 165 ülke arasında 110. (Kusurlu demokrasinin bir alt derecesi karma rejim kategorisi – bir alt kategoride otoriter rejim bulunuyor)
Bileşenler: Seçim süreci ve çoğulculuk, sivil özgürlükler, devlet fonksiyonları, politik katılım ve politik kültür.
4) 2019 The Cato Institute, Beşeri Özgürlük Endeksi
Sıralama: 162 ülke arasında 122. (Kısıtlanmış özgürlükler kategorisi)
Bileşenler: Deneyimlenen bireysel, sivil ve ekonomik özgürlükler.
5) 2019 Friedrich Naumann Enstitüsü, Avrupa İnsan Hakları Endeksi
Sıralama: 45 Avrupa ülkesi arasında 45. (Oldukça problemli kategori – Türkiye, Rusya ve Ukrayna için endişe verici yorumu bulunuyor)
Bileşenler: Kişisel güvenlik ve haklar, eğitime erişim, hoşgörü, kapsayıcılık ve toplumsal uzlaşı.
6) 2020 Reporters Without Borders, Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi
Sıralama: 180 ülke arasında 154. (Bir üst sırada Belarus, bir alt sırada Ruanda var)
Bileşenler: Basında çokseslilik, medya bağımsızlığı, sansür uygulamaları, şeffaflık ve haber kalitesi.
7) 2020 Friedrich-Alexander Üniversitesi ve Küresel Kamu Politikası Enstitüsü, Akademik Özgürlük Endeksi
Sıralama: Sıralama bulunmuyor, kategoriler var. Mozambik, Pakistan, Libya, Benin, Hindistan ve Yemen ile birlikte aşırı kısıtlanmış, özgür fikrin olmadığı ülkeler kategorisinde yer alıyor.
Bileşenler: Araştırma ve öğretme özgürlüğü, üniversitelerin bağımsızlığı, akademik bilgi açıklama, değişim ve dolaşım özgürlüğü.
Son zamanlarda en fazla göz önünde olan endekslerin yer aldığı bu derlemeye OECD, Uluslararası Af Örgütü, Dünya Bankası ve benzeri kurumların endeksleri de dahil edilebilir, ancak onların da benzer sonuçlar ürettiğini söyleyebiliriz. Eğitim kalitesi ve PISA sınav sonuçları gibi konulara hiç değinmiyorum. Öncelikle şunu belirtmeliyim ki bu tür endeks ve raporlar yüzde yüz kesin sonuçlardan ziyade genel eğilimleri gösterir. Genel eğilimlere baktığımızda ise bahsi geçen konularda ev ödevimize çok daha fazla çalışmamız gerektiğini görebiliyoruz.
Sevgiyle kalın.
