Müslümanlarla, Ermeniler; Dersim’de, nice yıl, birlikte yaşamışlar. Bazen komşu köyler halinde, bazen de aynı köy veya kasabada müşterek yaşamışlar…
O yaşam tarzının merak edilmiş olması elbette doğal. ANTRANİK de o meraklılardan biridir. Antranik, Nazımiye ilçemize komşu olan Kiğı ilçesinin Ermenilerindendir.
Antranik Dersim’e “süvari” olarak gelir. Hem gezer, hem notlar alır. İşte o notlar, Ermenice’den Türkçe’ye çevrilmiş durumda. Ve Dersim Seyahatnamesi adıyla yayımlanmıştır.
Anlatılarda bildiklerimiz var. Ama bir hayli de bilmediklerimiz var. Bu yazıda onlardan söz edeceğiz.
Antranik, yanındakilerle birlikte, önce Altun Hüseyin’e geliyor. Dersimliler; Altın Hüseyin’in Şah Hüseyin Beyliğine ait olduğunu sanmışlardır. Ama tarihi gelişim öyle değil. Antranik’in söylediğine göre: Altın Hüseyin, 15-20 Müslüman evinin bulunduğu 300 haneli bir Ermeni Köyüdür. Okulu vardır… Kilisesi vardır… Papazı vardır…
Seyyahlar, Mazgirt’ten ayrıldıktan kısa bir zaman sonra, devletin göz kulak olduğu bir tuzlaya rastlıyorlar. Akan bir tuzlu suyun oluşturduğu tuzla…
Türüşmek ve Dereova Ermeni köyleridir…
Bu kaydı, Antranik’in bir gece Türüşmek’de kalmış olması nedeniyle yaptık… Buradan Surp Garabed Manastırı’na gidiyor. Yolda soyuyorlar. Bir Ermeni’nin yardımıyla tekrar toparlanıyor, üst baş buluyor ve giyiniyor.
Antranik; Kilise yakınındaki maden artıklarının, altın elde etme çalışmalarından kaldığını da söylüyor.
Sevgili Hüseyin Kılan; Pülümür mıntıkasında altın çalışmaları yapılmış olduğunu anlatıyor. Bizi heyecanlandırdı…
Rıza CAN
