Kovid-19 salgını başladığından beridir küçük esnaf dertli. Ödenemeyen; krediler, kira borçları, faturalar… Türkiye’nin diğer şehirlerinde olduğu gibi Dersim’de de esnaf düşünceli. Servisçilik yapanından, küçük esnaflık yapan neredeyse herkes “BAĞ-KUR borcumu bile ödeyemiyorum. Kurumlar, kira ödemesini, su faturasını falan bir süre erteleyebilirler.” Tunceli Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Başkanı Hıdır Belice, “Kredisini ödeyemeyen esnafın kredi faizleri silinip yeniden bir yapılandırma yapılmalı” diyor.
‘BELEDİYE KİRALARI ERTELEYEBİLİR’
Yeraltı Çarşısında esnaflık yapan kadın Esnaf Özden, salgın başladığından beridir siftahsız geçen günlerin sayısının arttığını ifade ediyor. Yeraltı Çarşısındaki dükkanların birer birer kapandığını, dükkanların satıldığını sözlerine ekliyor Özden. İşler bu kadar kötüyken bile kiralarını ödediklerini anlatan Özden şöyle devam ediyor: “Ödeyemezsek faiziyle öderiz. Kiralarımız uygun ama olmayınca nasıl ödeyeceğim? Pandemi başladığından beridir BAĞ-KUR borcumu ödeyemiyorum. Bu işten evini geçindiren, çocuklarını geçindiren insanlar nasıl yapıyor bilmiyorum.” Özden belediyenin pandemi boyunca kiraları ertelemesi yönünde bir taleplerinin olduğunu söylüyor.
SİGORTA, BAĞ-KUR HAK GETİRE
Ekin, esnaf üniversite mezunu. Biri engelli 7 kişilik ailenin geçimi Ekin’in işlettiği dükkandan sağlanıyor. Pandemiden sonraki işlerin yarı yarıya düştüğünü belirtiyor. Veresiye satışın da arttığını anlatan Ekin, “Veresiyeye ürün veremiyoruz. İnsanlar çalışmıyor ki. Çalışmayınca veresiye gelmiyor. Gelmeyince de bizim için kötü” diyor. Pandemi boyunca bir kez ihtiyaç kredisi almak zorunda olduğunu belirten Ekin, durumu için şunları söylüyor: “Sigorta, BAĞ-KUR zaten hak getire. Başkasının yanında 100 liraya çalışıyordum daha önce ama babam şeker hastası mecbur buraya bakıyorum. Üniversite mezunuyum. KPSS’ye girmeyi de çoktan bıraktım. Atanamıyorsun zaten. Bu böyle işlemez ben burada kazanmam ömrümü çürütemem. Bu şehirden dışarı da çıkamıyoruz aileye bakmak zorundayız. Bu işleri yapacağına birinin yanında çalışsan daha iyi ama iş de yok ki.”
‘EVLİ OLANLAR NASIL GEÇİNİYOR ŞAŞIRIYORUM’
Engin Yüksel 36 yıldır kahvecilik yapıyor. Pandemi başladığından beridir kirayı ödemekte zorlandığını belirten Yüksel, “Bazı günler 20 lira ile eve gidiyoruz tamamen bataktayız. Bekar olmak bugün için bir şans, ben bu halle geçim sağlayamıyorum. Evli olanlar nasıl geçiniyor şaşırıyorum” diyor. Sosyal yardım destek başvuruları yaptığını ancak hiçbir sonuç alamadığını belirten Yüksel şöyle devam ediyor: “Kredi var, vergi borçları, kira birikti. Ödeyemedim. Borç batağındayım. Düzelmesini bekliyoruz, daha doğrusu umut ediyoruz.” Çayı daha önce aldığı fiyatın neredeyse iki katına aldığını ancak satış fiyatında bir değişiklik olmadığını belirten Yüksel, yetkili kurumlara da şu çağrıda bulunuyor: “En azından kiraları ödeselerdi. Kira, elektrik su derken… Belediye mesela su faturalarına dair düzenlemeler yapabilirdi. İşyeri olduğumuz için su faturaları da yüksek geliyor. Buradan bir katkı yapabilirdi belediye. Su faturası almayabilirdi ya da erteleyebilirdi.”
‘NORMAL GİDERLERİMİZ KARŞILANSA’
Servis şoförlüğü yapan Ercan Şahin yaklaşık bir yıldır iş yapamıyor. Annesi ve iki kardeşine bakıyor. Babadan kalma maaşla idare etmeye çalışıyorlar. Daha önce Esnaf ve Sanatkârlar Odasından çektiği kredi var ama çalışamadığı için borç alarak ödüyor kredisini. Durumu şöyle izah ediyor Şahin: “3. Taksiti de yine borçla ödeyeceğim. Bu süre zarfında sadece 14 gün öğrenci taşıdım onun parasını da daha alamadım zaten. Vergi ödemeye devam ediyoruz. Geçen yıl 9 aylık milli eğitim ihalesi aldık 3 ay servis yapamadık ama vergisini ödedik. Arabanın kaskosu var, sigortası var, yaptım ama arabayı çalıştıramıyoruz. Bir süre sonra yeniden yapacağız. Çalışmıyoruz ama vergi ödemeye devam ediyoruz. 70’e yakın öğrenci servisi bu memlekette. Görüştüğüm kişiler arabalarını hatlarını satmak istiyor. Okul açılmadığı için hat ve arabaları satışa çıkarıyorlar. Herkes okulların açılmasını bekliyordu ama olmadı. En azından normal giderlerimiz karşılansa, vergiler alınmasa, muayene ücretleri ertelense bile olur ama onu da yapmıyorlar.”
‘ESNAFIN KREDİ FAİZLERİ SİLİNİP YENİDEN YAPILANDIRILMALI’
Dersim’deki esnafın sıkıntı içerisinde olduğunu belirten Tunceli Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Başkanı Hıdır Belice esnafın taleplerini şöyle özetliyor: “Dönem dönem esnafı ilgilendiren bazı paketler açıklanıyor. Örneğin şimdi tüm kamu alacaklarının yapılandırılması yasallaştı. Bunlar önemli ancak esnaf iş yapamıyor ki. Yapılandırılsa da iş yapamadıktan sonra ödeyemiyor. Ayrıca kredisini ödeyemeyen esnafın kredi faizleri silinip yeniden bir yapılandırma yapılmalı. Küçük esnaf ve sanatkârlara kullandırılmış krediler pandemi bitene kadar ödemelerini devlet üstlenmelidir. Vergi, stopaj, işyeri kirası ve SGK primini devlet ya almamalı ya da kendisi ödemelidir. Bunların yanında iş yerleri kapalı olan esnaflara asgari geçim yardımında bulunulmalıdır. Borçlu olan esnaflara faizsiz uzun vadeli krediler verilmelidir.”
Haber: Orhan KURUL, Yusuf AKIN
