Bugün 21 Şubat Dünya Anadil Günü, Birleşmiş Milletler Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü'ne (UNESCO) verilerine göre dünya üzerindeki 6 bin dilden 2 bin 473'ü yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Her 2 haftada 1 dil yok oluyor. Türkiye’de de kaybolmaya yüz tutan 18 dil arasında Kırmancki de bulunuyor.
Nüfusunun büyük bölümünün Kırmancki konuştuğu Dersim'de 1993-94 yılında köy boşaltmaları ve ardından asimilasyon politikaları nedeniyle dil, günlük yaşam içinde kullanılmamaya başladığı için yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunuyor.
Edebiyat alanında çıkan çok sayıda kitap ise dilin konuşulmamasından kaynaklı okuyucular tarafından ilgi görmemeye başladığı için yok olma tehlikesi devam ediyor.
Dersim'de halk, sanatçılar, edebiyatçılar ve siyasetçiler Kırmancki'nin ancak devletin anadilde eğitim vermesi ve halkın da evlerinde bu dili çocuklarına öğretmesi ile yaşatılabileceğine inanıyor.
“Kırmancki konuştuğumuz zaman sınıfta bırakılıyorduk”
Belediye Başkanı Fatih Mehmet Maçoğlu, insanların artık dilini korkmadan konuşması gerektiğini söyledi.
Fatih Mehmet Maçoğlu, 21 Şubat Dünya Anadil Günü nedeniyle kaybolan diller arasında Kırmancki lehçesinin de bulunduğunu ve dilin yok olmaması için herkese Kırmancki konuşma çağrısında bulundu.
Belediye olarak bu dilin yaşatılması için tiyatro, koro ve diğer kurslar vermeye başladıklarını ve bu yönde çalışmalarının olduğunu belirten Maçoğlu, “Biz istiyoruz ki bu sadece kurs ile kalmasın, insanlarımız evinde çocuklarıyla komşularıyla konuşsunlar ve diline sahip çıksınlar. Bu dile sahip çıkmalıyız. UNESCO kaç dilin kaybolmak üzere olduğunu söyledi ve bunlardan birinin Kırmancki olduğunu söyledi. Dedelerimiz diyordu ki dilimiz anne sütüdür, dilimiz kaybolursa dağlarda her şey sahipsiz kalır, ziyaretlerimiz bizden uzaklaşır yalnız kalır, çeşmelerimiz kurur, tarlamız yeşermez. Bizim dilimiz kökümüzdür, dilimize sahip çıkalım. Dünyanın neresinde olursa olalım yan yana geldiğimiz zaman korkmadan dilimizi konuşalım. Ben çocukluğumda okula gittiğimiz zaman, bize derlerdi ki eğer dilini konuşursan, Türkçe konuşmazsan sınıfta kalırsın diye korkuturlardı, bu yüzden bu dili konuşmaktan hep korktuk. Ama artık korkmayalım bu dile sahip çıkalım. Bu dile sahip çıkmazsak bu dil kaybolacak dilimizi konuşalım ve sahip çıkalım” dedi.
Kırmancki müziğindeki yoğun beste ve yeni albümler çıkaran sanatçılar, Kırmancki'nin bugüne kadar ayakta kalmasında etkili oldu.
Kırmancki müziğine önemli bir katkısı olan ve bu anlamda Dersim'in önemli sanatçılarından biri olan Metin Kahraman, Kırmancki müziğini dünyaya tanıtan önemli isimler arasında yer alıyor.
“Her ot kendi kökünde biter, her kuş kendi dilinde öter” sözünün Dersim'de önemli olduğunu söyleyen sanatçı Metin Kahraman, “Mardin, Bingöl ve Dersim’de bu dil üzerine 3 üniversitede bölümler açıldı. Bu üniversitelerde bu bölümler üzerine öğretmenler yetişmeye başladı ancak kimse çocuklarına bu okullara göndermiyor. Biz uzun yıllardan beri birçok ülkede ve ilde konserler verdik. İnsanlar bizim yanımıza gelip diyorlar ki sizin diliniz ne kadar müzikal ne kadar güzel diyorlar. Gerçekten bizim dilimiz güzeldir. Kırmanclara buradan çağrım var: Gelin dilimizi konuşalım, çocuklarımıza öğretelim” ifadelerini kullandı.
Kırmancki dilinin yok olma tehlikesine dikkat çekmek isteyen sanatçı Zeynep Kılıç da albümünde “Ju Game berze serva Zone ho” parçasına yer verdi.
Sanatçı Kılıç, “Bu okuduğum klam dilimiz içindir. Bir adım at bir adım da dilin için at diyerek seslendirdim. Bu konuda en fazla iş sanatçılara düşüyor, sanatçılar ne kadar dil üzerinde düşerse ve ne kadar bu dilde insanlara gidip klam okurlarsa bu dil kaybolmaz” diye konuştu.
Dersim Belediyesi de Kırmancki dilinin kaybolmaması ve halkı konuşmaya teşvik etmek için birçok önlem almaya başlamış. Tiyatro sanatçı Veli Akyol, “İnsanlarımız artık sürekli Türkçe konuşuyor kendi dillerini konuşmuyor. Belediyemiz burada tiyatro kursunu açtı, bizde burada dilimizde tiyatro yapıyoruz. Hem dilimizi öğreniyoruz hem de bu dili öğretiyoruz. İnsanlarımız gelsin ve destek versin, dilimiz yok olmasın istiyoruz” dedi.
Dersim Belediyesi, bünyesinde kurduğu tiyatro ve koro grubu ile Kırmancki dilini yaşatmaya çalışıyor.
Tiyatro sanatçısı Bahar Karademir ise, “Biz burada bir araya geldik, dilimiz artık yok olmak üzere biz istemiyoruz yok olmasını, biz istiyoruz ki çocuklarımız, komşularımız ve insanlarımız bu dili öğrensin ve konuşsunlar” şeklinde konuştu.
Ali Mükan, “Çocuklar bu dili küçükken rahat öğrenebilirler. Zazaca okullarda seçmeli ders oldu, aileler çocuklarını bu derse yönlendirmeli, bu dil biterse biz de biteriz” değerlendirmesinde bulundu.
Haber: Ali Haydar Gözlü
