Libya, ‘Türkiye modeli’ni hayata geçirmek istiyor

10 ay süren ve 10 bini aşkın insanın ölümüyle sonuçlanan Libya’daki ‘Arap Baharı’ sonrasında Habertürk isyanın odağı olan Bingazi’deki Tahrir Meydanı’nda Kurban Bayramı heyecanını yaşayan Libyalıların nabzını tuttu GAZETE HABERTÜRK / OZAN KÖSE Arap Baharı’nın şubat ayında Bingazi’den başlayarak tüm ülkeyi sardığı ‘Kaddafi’siz Libya, Kurban Bayramı’nı karşılıyor Habertürk muhabiri Ozan Köse, 10 aydır sıcak çatışmaların sürdüğü, feryatların yükseldiği Libya’ya arife gününden bir gün önce ulaştı Bingazi sokakları artık dingin Silahlı asker sayısı yok denecek kadar az Sokaklarından kontrolsüz ateş açan muhalif güçlerin tamamen çekildiği kentte, halk devrik liderleri Muammer Kaddafi’nin doğum yeri olan Sirte’de ise onun öldürülmesinin mutluluğunu hâlâ yaşıyor DİNİN ETKİSİ HİSSEDİLİYOR İsyan ateşinin doruğa ulaştığı Bingazi’de kent meydanının yüksek duvarlarında, devrik lidere duyulan nefret, gençlerin sprey boyalarından dökülen grafiti çizimlerine yansıyor Bu çizimler çocuklara fotoğraf çektirmek için fon oluştururken, iç savaşta hayatını kaybedenlerin fotoğrafları yine kentin sokaklarında yer buluyor Kaddafi sonrasında yeni rejimin belirlenmesi için seçime gidecek olan Libya’da Ulusal Geçiş Konseyi Başkanı Mustafa Abdülcelil’in, “Dini temellere dayalı bir Libya olacak” mesajının etkileri görülüyor Tahrir Meydanı’nda Kaddafi’nin askerleriyle savaşan muhalifler, cuma namazı öncesinde ellerine aldıkları mikrofonla tek tek cemaate neler yaşandığını anlatıyor SİLAHLAR TESLİM EDİLMİYOR Ulusal Geçiş Konseyi yönetimindeki Libya’da, iç savaş döneminde halkın temin ettiği ya da Libya’ya giren silahların teslim edilmesi çağrısına ise uyulmuyor 7’den 70’e herkesin otomatik silah sahibi olduğu Libya’da, bu çağrının karşılık bulmadığını sokaktaki vatandaş da ifade ediyor Anne tarafı Konya’dan baba tarafı ise Yunanistan’ın Hanya şehrinden olan 48 yaşındaki petrol mühendisi Muhammed Kambaraki’yle konuşuyoruz ‘TÜRKLERİN LİBYA’DAN GİTMESİNE ÜZÜLDÜM‘ Kambaraki’nin büyük dedesi 1880 yılında yerleşmiş Libya’ya Osmanlı Libya’yı kaybettiğinde dedelerinin çok üzüldüğünü anlatan Kambaraki, mart ayında tamamen Libya’yı saran iç savaş sırasında Libya’yı terk eden Türk işçileri için en az dedeleri kadar üzüldüğünü söylüyor Türkiye’nin Libya için önemli olduğunu ancak savaşın ilk iki haftasında Türkiye’nin belirsiz duruşu ve Libya halkına destek vermemesi nedeniyle hayal kırıklığı yaşadığını ekliyor Türkiye’de olan ekonomik ve sosyal gelişmelerin Libya halkı tarafından yakından takip edildiğini, sisteme karşı çıktıklarında Fransa’dan önce Türkiye’nin kendilerine sahip çıkmasını beklediklerini ifade ediyor Kambaraki, “Başbakan Erdoğan Libya halkının kararlılığını göstermesi karşısında doğru politikalar uygulayarak bizim sempatimizi kazandı Erdoğan bizim için model bir lider Libya’yı terk eden Türk şirketlerini Libya’nın yeniden yapılandırılması için umutla bekliyoruz” diyor TÜRKİYE GİBİ OLMAK İSTİYORUZ Bingazi’de Ürdün menşeli ABS Ajansı’nda kameraman olarak çalışan 17 yaşındaki Sagr Salah da ilk haftalarda Türkiye’nin belirsiz tutumunun Libya’da şok etkisi yarattığını söylüyor Libya halkının Türkiye’den beklentisinin yüksek olduğunu belirten Salah, Türkiye’nin Libya gençleri için model ülke olduğunu anlatıyor Türkiye gibi modern, demokratik, ekonomisi gelişmiş bir ülke olmak için Libya’da 18-19 yaşındaki gençlerin meydanlarda ‘özgürlük istiyoruz’ diye bağırdıklarını kaydeden Salah şöyle konuşuyor “Normal bir ülkede özgürlük istiyoruz Burada bizim üzerimize Kaddafi’nin adamları ateş açtı En yakın arkadaşım başından vurularak yere düştü, diğer bir arkadaşım ise kolundan iki mermi yarası aldı Biz gençler başından bu yana kansız bir değişim istedik, maalesef bu mümkün olmadı Kaddafi tüm gücüyle bizleri katletmek istedi Bingazi kapılarına dayandığında Libya semalarında Fransız uçaklarını değil, Türk uçaklarını görmek isterdik Ancak şu an Türkiye’den çok memnunuz bizlere her türlü desteği veriyor, Türkiye bizim geleceğimiz Başarımızı inancımıza ve Kaddafi’nin ölene kadar devam eden umuduna borçluyuz Eğer en başından umutsuz olsaydık daha savaşın başında tüm ülkeyi yerle bir ederdi” NATO’ya minnettarlar ama Irak gibi olmak istemiyorlar Mısır’daki El Ezher Üniversitesi’nde öğrenim gören ve Türk işadamlarıyla çalışan Rafet Aydoğdu (55) Libya’daki gelişmeleri ve son durumu şöyle anlattı “Nisan başında geldiğimde Türkiye’ye ve Başbakan Erdoğan’a karşı hassas bir durum vardı Daha sonra işler yoluna girdi Şu an Bakanlar ve bürokratlar benden AK Parti’nin içtüzüğünü istiyorlar Bizlerden beklentileri bizim tahminimizden daha da yüksek Tam anlamıyla Türkiye’yi örnek alıyorlar Savaşın başında verilen reaksiyonlar da bu nedenle çok yüksek oldu Kaddafi’nin Sirte yakınlarında öldürülmesi Libya halkını çok mutlu etti ancak eski sorunlar da henüz çözülmüş değil, birçok kişi savaş esnasında öldü, çocuklar yetim kaldı Libya halkı, Avrupa Birliği ve İngiltere tarafından dondurulan Kaddafi’nin paralarını, Libya halkına maaş olarak geri ödenmesini istiyor NATO’nun yardımları için minnettarlar ancak karada NATO askeri istemiyorlar Yani yeni bir Irak sendromu yaşamak istemiyor Libya halkı” LİBYA İSYANININ KRONOLOJİSİ 20 EKİM 2011 Bir insan hakları savunucusunun tutuklanmasıyla protestolar başladı Protestocular havadan bombalandı Pek çok Libyalı diplomat istifa etti Kaddafi, istifa çağrılarını reddetti ŞUBAT 2011 BM Güvenlik Konseyi Libya’ya uçuş yasağı getirdi Avrupa Birliği ve Arap Birliği, Kaddafi’ye istifa çağrısında bulundu MART 2011 Uluslararası Ceza Mahkemesi insanlığa karşı işlediği suçlar nedeniyle Kaddafi hakkında tutuklama emri çıkardı MAYIS 2011 Libya Temas Grubu resmi olarak Ulusal Geçiş Konseyi’ni (UGK) Libya’nın meşru hükümeti olarak tanıdı TEMMUZ 2011 Muhalifler Kaddafi’nin başkent Trablus’taki karargâhına girdi Kaddafi kaçmaya başladı, eşi ve üç çocuğu Cezayir’e kaçtı AĞUSTOS 2011 Kaddafi öldürüldü Üç gün sonra UGK Libya’nın kurtulduğunu resmen ilan etti ve sekiz ay içinde seçim yapılacağını açıkladı KİMLİK KARTI BAŞKENT Trablus NÜFUS 6 milyon 420 bin YÜZÖLÇÜMÜ 1 milyon 759 bin km 2 RESMİ DİL Arapça GSMH 14 bin dolar (kişi başına) DEVRİM KADINI ÖZGÜRLEŞTİRDİ Libyalı kadınlar destek verdikleri devrimle birlikte elde etmeye başladıkları hakların tadını çıkarıyor Kaddafi döneminde yasaklı olan “bağımsız” sivil toplum kuruluşlarının yüzlercesinin başında artık kadınlar yer alıyor Washington Post Gazetesi’nin haberine göre geçtiğimiz yıla kadar pek çok hareketleri ailelerindeki erkekler tarafından kısıtlanan ve kimi zaman sokağa çıkmaktan bile korkan kadınlar, artık daha rahat hareket edebiliyor Ancak yine de küçük şehirlerde ve kırsal bölgelerde kadınların akrabaları olmayan erkeklerle birlikte görülmesi bir tabu olarak görülüyor ÇOKEŞLİLİK ENDİŞESİ Bunun yanı sıra 51 kişiden oluşan Geçici Ulusal Konsey’de sadece bir kadının yer alması ve Konsey Başkanı Mustafa Abdülcelil’in, Kaddafi tarafından çokeşliliğe getirilen kısıtlamaları kaldırma planı Libyalı kadınları korkutan bir gelişme olarak değerlendiriliyor Çokeşliliğin yasal hale gelmesiyle birlikte kadınların özgürlüklerinin yeniden kısıtlanmasından endişe ediliyor KADDAFİ ASKERİNE SAHTE DOLAR VERMİŞ Libya’nın devrik lideri Muammer Kaddafi’nin, bazı Afrika ülkelerinden getirttiği paralı askerleri, bastırdığı sahte dolarlarla kandırdığı ortaya çıktı Misrata Askeri Hapishanesi Komutanı İbrahim Beytelmal, hapishanede yaklaşık bin 700 Kaddafi askerinin tutuklu olduğunu söyledi Bu askerlerin 110’unun Afrika’nın çeşitli ülkelerinden Kaddafi tarafından getirilen paralı askerler olduğunu belirten Beytelmal, Kaddafi’nin bu insanları sahte paralarla kandırdığını ifade etti Beytelmal, çekmecesinden çıkardığı ve Afrikalı askerlerin üzerinde bulduklarını iddia ettiği yeşil renkteki sahte ABD dolarlarını böyle gösterdi KURBAN FİYATLARI LİBYA'DA YÜKSELDİ Libya’daki iç savaş sırasında, kurbanlık hayvanların pek çoğunun telef olması nedeniyle kurban fiyatları yükseldi Kurban Bayramı öncesinde Libyalıların kurbanlık ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu pek çok ülkeden gemilerle kurbanlıklar getirildi Şehir merkezinin hemen dışındaki açık alanlarda kurulan kurban pazarlarında, Libya’da yetiştirilmiş az miktardaki iri kurbanlık koçlar yaklaşık 600 ile 1000 TL arasında bir fiyata alıcı buluyor Buna karşılık, daha küçük olan ithal kurbanlıklar 400 TL civarında bir fiyata satılıyor Kurbanlıklar için pazarlık yapılmıyor