Alevi'liğin ilk yazılı belgesi’nin Paris Louvre müzesinde bulunan 4000 yıllık bir yazılı belge olan Gudea silindiri ( Sümerlere ait silindir bir tablet ) olduğu söyleniyor.
Sümer uygarlığının son reformisti, Lagaş şehir devletinin ünlü prensi Gudea tarafından MÖ.2125 yıllarında yazdırılan 50 cm boyunda 33cm çapındaki bu silindir tablet Alevi Ayin-i Cem töreninin uzak geçmişine ışık tutacak en eski yazılı belge olduğu belirtiliyor.
Bazı Alevi mürşitleri, Aleviliğin başlangıcını anlatırlarken: 'Ayin-i Cem ilk ne zaman ve nerede yürütülmüşse Alevilik de o zamanda ve o mekanda başlamıştır' sözünü ıspatlarcasına Belgede Cem törenlerinde 12 hizmetlinin görevleri yazılıyor.
Ardından yapılan açıklamada : Kimilerinin ısrarla ilk Ayin-i Cem'in günümüzden bin dört yüz yıl evvel Arap Yarımadasında Hz. Ali'nin toprak damlı evinde yürütüldüğünü ve dolaysıyla Aleviliğin Hz.Ali ile başladığını öne sürmelerine rağmen, elimizde Hz. Ali'nin evinde cem kurulduğuna, bağlama çalınıp, nefesler söylenip semah dönüldüğüne dair hiçbir kayıt yok.
Bırakın Hz. Ali'nin bağlama çalıp, semah dönmesini, cem yürütmesini, elimizde Hz. Ali'nin Alevi erkanından, Alevi inancından haberdar olduğunu kanıtlayacak en küçük bir bilgi yada belge kırıntısı dahi yoktur.
Hurafeleri bir kenara bırakıp gerçeklerin ardına düştüğümüzde; Louvre müzesinde bulunan bu belgede, Ayin-i Cem, Cem Evi’nin ayin için hazırlanması ile başlar, ayinde sunulacak yiyecekler, içkiler ve Ayin-i Cem’i başlatacak çerağ (çıra-mum) hazırlanır.
Sonra ayini yöneten pir törende hizmet görecek on iki hizmetliyi seçer.
Sümer tabletinde törende görevlendirilen on iki hizmetlinin adları sırayla şöyle sayılıyor:
1. Kapıcı (gate keeper)
2. Kahya / Değnekçi (butler)
2. Kahya / Değnekçi (butler)
3. Nezaretçi /Gözcü (bailiff)
4. Silahtar (armaurer)
4. Silahtar (armaurer)
5. Müzisyen / zakir (musician)
6. Kuşbaz (game keeper)
6. Kuşbaz (game keeper)
7. Keçi Çobanı / Kurbancı (goatherd)
8. Dalyan Denetçisi (fisheries inspector)
8. Dalyan Denetçisi (fisheries inspector)
9. Ulak / Peyik (messenger)
10. Tahıl Denetçisi (grain inspector)
10. Tahıl Denetçisi (grain inspector)
11. Mabeyinci (chamberlain)
12. Arabacı (coachman)
12. Arabacı (coachman)
Günümüzde Alevi Ayin-i Cem’lerinde yer alan On iki Hizmetli'nin adları ise şunlar:
1. Pir Mürşit
2. Rehber
3. Gözcü (Yoklamacı)
2. Rehber
3. Gözcü (Yoklamacı)
4. Çerağcı (Delilci)
5. Zakir
6. Süpürgeci
5. Zakir
6. Süpürgeci
7. Kurbancı (Sofracı)
8. Saka
9. Peyik
10. Pervane (Semahcı)
11. Sucu-Kuyuccu
12. Kapıcı
8. Saka
9. Peyik
10. Pervane (Semahcı)
11. Sucu-Kuyuccu
12. Kapıcı
Eski Çağda Sümer'de yapılan ayin ile bugün Anadolu'da halen yürütülen Alevi Ayin-i Cemleri arasında, on iki hizmetlinin kimilerinde görülen farklı isimlendirmeler olduğunu açıkça görüyoruz.
Bu farklılıklar da ; Anadolu’nun çeşitli bölgelerindeki Ayin-i Cem’lerinde on iki hizmetlinin isimlendirilmelerinde yer yer görülen farklılıklardan çok da fazla değil.
Lokma, dem, çerağ ve on iki hizmetli dışında Alevi Ayin-i Cem töreni ile Sümer töreni arasında bir benzerlik daha var; Sümer dini törenleri müzisyenlerin çaldığı “balag” adını verdikleri bir müzik aleti ile müzik eşliğinde yapılırdı. Bugün Anadolu’da Aleviler’in Ayin-i Cem’leri de müzik eşliğinde yapılıyor. Bu törende kullanılan müzik aletinin adı herkesin bildiği gibi “bağlama” dır...
Murat ÇAKI
