Seyit Rıza ve Dersim’in önde gelen aşiret liderlerinin idam edilmesinin üzerinden 83 yıl geçti.
Tam 83 yıldır devlet tarafından resmi bir eylem ve işlem gerçekleştirilmedi.
Dersim’e bakış açısı bir tarihte şöyleydi;
Dersim’deki aşiretler hırsızlıkla suçlanıyor, isyancılıkla itham ediliyor ve resmi tarih yazıcıların basmakalıp propagandalarına malzeme oluyordu. Bu algı değişmeliydi. Resmi tarihi yazanlar tarihin çöplüğüne, gerçekler ise gün yüzüne çıkmalıydı. Çünkü gerçekler berraktı.
*
İlk kıvılcımı 1957 yılında Sait Kırmızıtoprak çaktı.
38’in üzerinden henüz 20 yıl bile geçmemişken Seyit Rıza hakkındaki yalan, dolan ve iftiralara karşı Sait Kırmızıtoprak kapıyı aralayan kişi oldu. Düşününki 38’i yaşamış bir halkın belleği henüz tap tazeyken çıktı sahneye Sait Kırmızıtoprak. Çıkardığı gazetede cesur makaleler kaleme aldı. Gerçekleri gün yüzüne çıkardı. 1938-1957 arasında çok uzun bir zaman dilimi yoktu.
Tanıklarla bizzat görüştü. Seyit Rıza hakkında yapılan kara propagandanın püskürtülmesinde önemli bir rol üstlendi. Çünkü devlete göre Seyit Rıza, kanun ve nizam bilmiyordu. Erzincan’da Rus işgalini püskürten Seyit Rıza’nın itibarsızlaştırılması gerekiyordu. Bu itibarsızlaştırma ve saldırının ardından dili, kültürü ve inancı yok etmeye yönelik yeni adımlar planlanıyordu.
*
60’lardan başlayarak 80’lerin sonuna kadar sosyalist hareketin yükseliş ve düşüş dönemlerinde Dersimlilerin hepsi olmasa da bir kısmı yüzünü Rusya’ya, bir kısmı Çin’e bir kısmı ise Arnavutluk’a dönmüştü. Bu dönemde özellikle toplum içerisindeki Seyit Rıza algısını değiştirmeye yönelik pek bir gelişme yaşanmadı. Dersimlilerin bir kısmı kendi pirlerinden, kendi atalarından, kendi dedelerinden bile utanır hale gelmişti. Düşününki devlet aygıtı Seyit Rıza ve beraberindeki aşiret liderleri hakkında yapılan kara propagandayı nasıl bir resmi tarih haline getirmişti…
*
Bu algının mutlak suretle değişmesi gerekiyordu. 90’larda bir grup genç inisiyatif aldı. Bu gençler yüzlerini Rusya’dan, Çin’den ve Arnavutluk’tan Dersim’e dönmüşlerdi. Hüseyin Ayrılmaz, Selman Yeşilgöz, Mehmet Çetin ve aklıma gelmeyen birçok isim…
İlk kez 1996 yılında Taksim’de Hüseyin Ayrılmaz, Selman Yeşilgöz ve Mehmet Çetin’in girişimiyle Seyit Rıza anması yapıldı. Yine bu ekip, 10 bin kişinin tıka basa doldurduğu salonda zazaca tiyatro oyunu sahneye koydu. Ardından Seyit Rıza’yı anlamak ve anlatmak için paneller düzenlendi, gazete ve dergilerde makaleler yayınladı. Ve algı değişmeye başladı.
Seyit Rıza hakkında yürütülen kara propaganda püskürtüldü. Hüseyin Ayrılmaz, Selman Yeşilgöz ve Mehmet Çetin’in yazıları, makaleleri, etkinlikleri referans alınmaya başladı. İşte o günden bu yana Seyit Rıza algısı değişmeye başlıyordu. Kendi ailemizin içinde bile beliren soru işaretleri ortadan kalkıyor, her şey berraklaşıyordu.
*
Biz, aile içinde kavga ederiz. Ama dışarıya karşı duruşumuz nettir. Abbasanlılar ve Demananlılar arasında silahlı çatışma yaşanan dönemlerde, 1944 yılına kadar dağda kalmış Demananlı Kamer Ağa, bundan 20 yıl önce Hüseyin Ayrılmaz’a verdiği röportajda şöyle diyordu; “Bu bizim aile içi meselemizdir. Biz Seyit Rıza’yı bir gümüş kutuya koyup saklardık ama yine de devletin eline vermezdik”
*
Seyit Rıza bizim hafızamızdır.
Seyit Rıza bizim temsiliyetimizdir.
Eğer Seyit Rıza bu topraklardan geçmeseydi bugün dilimiz, inancımız ve kültürümüz belki de çoktan yok olmuştu.
Bu algıyı değiştirenlere ve Seyit’lere bin teşekkür.
