* Zonê Tırki ra (Türkçe metin): Arkadaşlar, dostlar; siz hiç havlayan bir kedi ya da miyavlayan bir köpek gördünüz mü? Göremezsiniz; çünkü bu durum, hayvanların tabiatına aykırıdır! İnsanın ana dili de onun tabiatı gereğidir ki insanın ana diliyle konuşmaması tam da bunun gibi bir şeydir...
Bu sebeple, ana dilimiz için hayati bir önemi olan bu dili evvela evimizde çocuklarımız ile konuşalım. Sonra da bunu okulda eğitim olarak almaları için çaba gösterelim. O halde bu konuyu mümkün mertebe paylaşalım ki bu konuda öğrencilerimiz ve ailelerinde yeterince bir farkındalık oluşsun!..
Bilindiği üzere, birkaç seneden beri ögrenci olan çocuklarımıza "ilköğretim 5,6,7,8. sınıflar için okulda ana dilinde seçmeli ders halkı" tanınmıştır. Bu hakkın kullanılabilmesi için her şube-sınıftan değil, O OKULDAN sadece ON KİŞİ'nin bu dersi seçmesi, bu seçilen ders için bir öğretmen atanması ve bu dersin verilmesini kanunen zorunlu kılmaktadır!.. Unutmayalım ki Munzur ve Bingöl Üniversiteleri'nde yüzlerde Zaza Dili ve Edebiyatı mezunu öğretmen adayı var ve bunlar aş-ekmek ve gelecek kurmak için atama bekliyorlar... Devlet bu konuda, Avrupa Birliği-Kophenhak Kriterleri müktesebatına uymak amacıyla, resmi eğitim dili olan Türkçe dili dışında sadece "Kırmancki-Zazaca" için değil, diğer Lazca, Çerkezce, Abidigce, Hemşince, Pomakça, Arapça gibi toplulukların da ana dillerinde seçmeli dil dersi alma hakkı tanımıştır. Okul idarecilerinin durumu ortada. Kimisi ülkenin siyasi atmosferine göre, kimsi de zihniyeti yönüyle bu konuda çekimser davranmakta; hatta yer yer bu konuyu örtbas ederek engel olmaktadırlar!..
O halde öğrenci velileri bilinçli olacak ve öğrencilerine "kendi ana dillerinin seçiminin neden ve ne için gerekli olduğu" konusunda bilgilendirme yaparak yol gösterecekler. Mesele, sadece "bir dilin yok olması veya bu dil benim neyime yarar" meselesi değildir. Hadise, "çocuklarımızın kimliksiz yetişmesi" meselesidir! Çünkü bir halkın-topluluğun dili, bir bireyin toplumsal kimliğinin ana ve taşıyıcı öğelerinin başında gelmektedir. Bundan yoksun kalan bir birey, ergenliğe adım attığı andan itibaren bir kimlik bunalımı ve bunun sonucu bir ihtiyaç olarak başka bir kimlik edinme yoluna koyulur. Böyle olunca da birey, kendini kimsesiz, özgüvenden yosun, başkalarının yabancı bir kimlik propagandası ve empozesine açık bir hale gelir. Bu durumda hiçbir ebeveyn, çocuğunun kendi kültürel kimliğinden böylesine kopmuş ve yoksun ve hatalı bir tercih sonucu istemediği farklı bir kimlik arayışına girmesini istemez...
Siz ister misiniz? Lütfen farkında olalım, farkındalık yaratalım. Unutmayalım ki "küçük ve yetersiz de olsa, var olan bir hakkı kullanmayan, yarın daha ileri derecede bir hak talep etme, isteme" konusundaki inandırıcılığını kaybeder...
Bu iş, tam da Dêsimli sair Sey Qaji'nin dediği gibidir: "Her was koka xo ser roeno, her theyr zonê xode wanenu." Na helm de bımane weşiye de/şimdilik kalın sağlıcakla!..
*Kırmancki-Zazaki ra: Mawe xêr di; olvozê qedırgırani! Sıma qe hesno, "Ju pısınge je kutıki bılawo, ju kutık ki je ju pısınge bımiyawko!" Nê; qe çiye nianen nıvenu, sıma ki nivinêne, nıhesnenê. Çıke taviyetê her ju heyvani, her ju cısn theyr u thurri zobinau... Ye ison ki hêniyo. İsu ki weşiya xode sıfte "sıte mua xora goji benu", "zonê mua xo qeseykenu". Dıma yi zonunê binu pıra pıra ret mısenu. Nia ke bi, isu gerêke zonê mua xo çê de, zuzaqu de, werte qomê xode qeseybıkeru. Hên ke kamiya xo vind mevo, kok bıjeru mıqerrem vo... Sıma ki zonene; çondi serriyo ke devlete-hukmati haqa zonê ma dave ma ke, domanê mae ke sone mektev, yi eve wastena xo dersa na zonê xo bıjerê buwane. Hama na heqe gerêke sıma ma u pi, wa u bırau, dêk u khalık, ap u xal, ded u dereza, wereza, amık u xalıke buwaze domanunê xorê. Hên ke nıvo, kes ke vengê xo nıkerd, nıberva, nıvast, kes ju chive non keşi nêdano; na heqe ki nia ra; gerêke sıma ve xo buwaze... Sıma ke wast, domanê ma şikine mektevê wertey de sınıfunê 5,6,7,8'i de na dersa zonê xo Kırmancki-Zazaki bıjerê, sero texsil bıkerê... Na heqa zonê ma ki werte na asme de, na hefte verê ma, hata roza 22'inê gerêke biyarime hurêndi. Eke hêniyo, domanunê xora vame, "mektev ra xete-form biyarê" ma pia zonê Kırmancki-Zazaki pheçıke pa neme, nuğde keme, weçinime... Ma ke nia kerd, ju sınıfe de ni, ju mektev de ke 10-des teney televey nia vejiyay, u waxt yidareciyê na mektevi mezmur manene seweta na derse maylım-mamoste buwaze, na derse domanunê ma salıx de... Nae buzone ke na kar, seweta zonê ma zof muhimo. Eke hêniyo, haydarê xo ve ke yidareiciye mektevi pê sıma mexapne, mevaze "kes çino, maylim çino, derse çina!" Çı ke yi xora nia vazene. Nu pêru zuro husko bınê kemeriyo... Her kes, dina olem zonenu ke, suka Dêsım-Mamekiye de, suka Çewliği de dı ünivarsite de zonê ma ser maylim vejinê... Gunae; sıma ke na derse nıwaste, ni maylim çutır benê wayirê kari, bene wayirê mesleğe, wayirê nona xo... Hem ki na kar ayv niyo, tomete ki niya. Je ma zobina mılet u qomi este. Khurmanji, Laji, Çerkeji, Abıdıgeji, Hemşiniji, Pomakıji, Erevi... Na Heqe ju ma nıda, dave dinu ki. "Yi ki je ma, derdê zonê mua xo ver nalene"... Hên bıkeme ke domanê ma, mara duri mekuye, mare yavanci meve. Vane, "Bıze ke gorê ra xo ser vejiye şiye, bena bokê vergê yavani." Domanê ma ki zon u zagonê ma bımıse ke xoser bıvınde, guvane xo xorê bêru. Meterse, isu ke werte dı, hirê zonu de mend, kakaz nıvenu. Ma tae dı, hirê, hata ke çor zonu zoneme qeseykeme. Thowa bime kakaz. Nê; bilakis her ke şi aqılê fame ma bi hira, ave şime. Nae ser ki sar qedır u qımet danu ma... Xo vira mekerê ke, isu ke pê haqa xuya juye ser nıvınet, u taw kes cıra yinam nıkenu, zobina heqe cı nıdanu.. Coka sayir Sey Qaji vato "Her theyr zonê xora wanenu, her was koka xo ser roêno." Na nınge de, na helm de bımane weşiye de!..
