Dünyada edebiyat, tiyatro bil-cümle sanat aleminde ve sanatla ilgisi olmayan çevrelerin kulaklarında dahi çınlayan bir cümle vardır. Bu cümle her ne kadar soğuk ve sisli Britanya karasında yazılmış olsa da, hem zamanını hem mekanını aşmış bir şekilde tüm dünyamıza yayılmıştır. Gök kubbe de asılı kalmıştır. Asırlar boyu onu tahtından indirecek bir edebi eserin şövalye cümlesi çıkmamıştır.
Bu cümle ne bir krala aittir, ne bir şaha aittir ne de bir ilahi veya ilahsız bir dinin mesajcısına. Bu cümle iktidar için işlenen bir cinayetin trajedisinden çıkmış, Danimarkalı Prens Hamlet’e sesini ve vücudunu bahşetmiş, William Shakespeare’e aittir.
“ To be or Not to be, that’s the question”
“ Olmak yada olmamak, yaşamak yada yaşamamak işte tüm mesele bu” ile başlayan tiradın devamını okuyan herkes oradaki gerilimi, iç hesaplaşmayı ve isyanı fark eder. Ben de naçizane bu kıymetli tiradın, Zazaca yazım dünyasında yerini alması için farklı isimleriyle (Zazaca/Kırmançca/Dimılice/Dersimce…) özgünlüğünü ortaya koyan Aryan lisanımıza çevirdim.
Doğasıyla, diliyle, inancıyla yeryüzünde özgünlüğüyle var olma mücadelesi veren bir toplum için galiba söylenecek sözlerden biri de Shakespeare’nin “ Olmak yada Olmamak işte tüm mesele bu” cümlesinden başkası olamazdı, diye düşünüyorum.
Bakalım, kalemimden çıkan Hamlet ünlü tiradıyla bizlere ne demiş;
HAMLET :
Biyaene ya ké nébiyaene
Mesele nuyo na dina de
Eve fikré azberj
Verva tiri bexté şiae de
Verva qılaşengé taliye şiae de
Ya
Dezu ver pay ra vindena
Ya ké
Çheké gıredana ho ser
Deryayé belau ver , pet vindena
Peroine ra vana : ende beso , yi sıma
Eve merdené azberj
Eve rakotené azberjé ra.
Deze zerrey , çhilé bepey ké azé mordem onceno
Eve merdené azberjé dıme ra , şikime vajime ende her çı qedino.
Eve merdené , rakotuné azberjé ra
Teyna ve teyna ju hewné xori ve şiren ra
Vıleşino ro sono her çı, eve wastene zerre ra
A merdene hewn de, hewn vinena belka
A rınd néya , sene hewn vinena tı
Kam zonena ?
Reey, biare ho vir
Çıke
merdene hewne ra eke urzene ra
Yeno çimune tu ver , tersneno tı
Bare weşiya eve butu zoriye ho ra
Biare ho vir
Uyo ke weşiya derg , ce'neme keno tore
Na fikre ters u xof ra zovina çı néyo .
Verva kamçıye ze’man u zervan de
Kam besekeno ké pay de vindero ?
Şerefé mordemé ké bıne lınguné azcer de şiyo
Haskerdene ké gıno laşeré hefe de xeneqiyo
Qanune ké darde we , hükme ho çino
Riyedezu ke sare ho gureto, şiyo her cae de jil do
Çherené ke te'pare ho kerdo vind , vıleçewt biyo veré mordemé xıravune de
Werte no butu biyayise de ,
Mezale ké kuno tu dest
Çıra
Kardiya Thuze néoncena
Nésanena , şene ho ?
Verva néweşaniye est biyayise de
Çıra ,
Eve kardé bariye ra , eve ho néxelesnena ?
Kam wazeno ké
Peroine ra ver
Pay de bımano
Bıne bare weşiye de
ho bıqefelno , bifiyo araq
Merdene ra dıma çı esto ?
Kam esto ke şiyo a dina cero ra onca ?
Na sıké xoriye ké mevo
Çıra mordem
Çime ho bitersno ?
xof zerya ho kero ?
Dezé ontene ke raji mekero ison
Belayé bezonayen ra eve ho
Çıra meerzo ison ?
Fame he’nen ra ma bime tersenok
Veré ters u xof u ra
Roştiye fikr biye bezar
Bereqıyayise zerre ma bi vind
Na ruwal ra
Mordemé ke wazeno , bithoro
Karo pil , kerdane pil bıkero
Vınderneno inu , verva inu
bendu onceno
Heneqneno inu eve fikre tersu ra
Fikre azberj vışino pero
Beno vıleçewt veré beqanuniye de
Coku ser yeno veré hükme zorbaji de
Hama gune hen mebo
Hona yew yihtimal ke esta
Eve fikre azberj ; merdene , rakotune
