20 Ekim 2012 tarihinde Zazacanın geldiği kötü aşamayı duyurmak ve bu kötü dumurumu durdurmak için İstanbul’da Tünel’den Taksim’e bir yürüyüş gerçekleştirdik. O yürüyüş için özet bir değerlendirmedir.
Zaza Halkı 1514 tarihi ile 20 Ekim 2012 tarihi arasından tam 498 yıl sonra kamuoyuna kitlesel şekilde varlığını ilk kez 20 Ekim 2012 tarihinde tanıttı ve taleplerini duyurudu.
935 yılında kurulan Zaza (Kırmanc-Dımıli) halkına ait olan Büveyoğulları Devleti‘nin 1055 yılında ise Seçuklular tarafından yok edilen tarihtir.
1514 yılında Osmanlı Devletinin Hükümdarı Yavuz Selim ile Kürt Osmanlı devlet adamı İdris-i Bitlisi, Osmanlı-Kürt ittifakının kurulmasıyla Zaza halkının önemli bir bölümünü yok etti ve o tarihten sonra Zaza halkını halk olmaktan çıkardılar.
Öldürülenlerın ardında kalan Zazalar (Kırmanc-Dımıli) dil olarak Zazaca, Türkçe ve Kürtçe şeklinde üçe, din olarak da Alevi ve Sünni şeklinde ikiye böldüler.
Her parçanın arasına başka dinden, başka mezhepten başka milletleri yerleştirdiler. Amaç, Zazalar (Kırmanc-Dımıli) arasında iletişimi koparmak ve bununla Zazaları dil ve inanç yönünden hızlı şekilde asimile etmekti. Diğer bir amaç ise Zazalar bir araya gelip güç birliği yapmamalarıydı.
1514 yılına kadar Aleviliğini, dilini ve kendisine ait Zaza kimliğini koruyan Zaza halkının o günden sonra bugünkü parçalanmışlığı ortya çıktı. Kürtçe ve Türkçe konuşan Alevilerin tümü 1055 kadar ve kısmen sonrası anadilleri Zazacaydı. Yine bu gün Diyarbakır, Muş, Elazığ da kökeni Zaza olup ama Kürtleşmiş epeyce bir Zaza nufusu vadır. Erzincan merkezi, merkez köyleri, ilçe merkezi ve ilçeye yakın köylerde geçmişte kökeni Zaza, dili Zazaca olan ama bugün Türkleşmiş önemli derece de Zaza halk kesimi vardır.
1. Anadilini koruyan bugünkü Alevi ve Sünni Zazalar, 2. bugün Kürtçe konuştuğundan dolayı kendini Kürt gören Alevi ve Sünni Zazalar, 3.bugün Türkçe konuştuğundan dolayı kendini Türk gören Alevi ve Sünni Zazalar Erzincan, Amasya, Sıvas’ta mevcutturlar.
1983 yılında kendilerinin kim olduğunu Ayre ve Piya dergilerinin çıkmasıyla Zazalar aramaya başladı. Her geçen gün biraz daha tanımaya başladı ve kafalarında ki sorulara yavaş yavaş cevaplar bulmaya başladı.
Halen önümüzde uzun bir yol olmasına rağmen, zor olan önemli bir dönemeci 498 yıl sonra 20 Ekim 2012 tarihinde Sıvas’tan Muş‘a, Gümüşhane‘den Urfa’ya kadar Zaza coğrafyasının şehir merkezlerinden tutun ilçelere kadar üçer-beşer kişiden de olsa 400 – 500 ü bulan topluluk Zaza halkının bağrından ilk kez kendi varlığını açık şekilde yanında yaşadığı halklara açıkladı ve taleplerini duyurudu.
İnsanın kendi özel durumlardaki sevinçleri ve mutlulukları için sevindiği çok şey vardır ve ben bunları özelimde çok yaşadım. Ama Zaza halkının mağdur ve mazlumluğu bana hep üzüntü ve acı veriyordu. İşte Zaza halkının iyiye doğru giden gidişatı hayatımda iki önemli şeye sevindim ve bu iki sevinç beni çok fena duygulandırdı. İlki, Zazaca yazı gördüğümde ve ikincisi 20 Ekim 2012 tarhinide Zaza (Kırmanc-Dımıli) halkı bedensel olarak kamuoyuna varlığını tanıtması, taleplerini açık şekilde duyurmasıyla oldu.
498 yıl önce kaybettiği bütünsel varlığını bu güne kadar çok uzun süre bilinmemezliği, unutulmuşluğu ve Zaza halkının tekrar kendini bulması, tekrar varlığını bilmesi olumlu bir durumdur. Zaza halkının kitlesel şekilde yaptığı bu yürüyüş ile onun yanında yaşadığı halkların onun varlığından haberdar olmasına başlamıştır. Zaza halkının varlığı hiç bir halka tehdit değil ve Zazaca hiç bir dilin karşıtlığı değil. Zazaca, Zaza halkının dilinin varlığı, bu dilin ayakta ve canlı kalması için herkesin desteğine ihtiyacı olan bir dildir. Zaza halkı dost bir halk ve Zazaca sıcak ve hoş bir dildir.
Bundan sonra demoratik haklarımızın çabası içinde olurken ve kesinlikle provaktif, kriminal hareketlerden uzak, yasal mücadelerimizi sürdüreceğiz. Bunun için kimseye zarar vermeden, hak ve hukuk içinde kendi derdimizi anlatmaya devam edeceğiz.
Umarım bu makul sorunlarımızı her kesim tarafından iyi yönden anlaşılacak. En önemli umudumuz ise hükümet tarafından en kısa zamanda olumlu şekilde Zaza halkının acil ihtiyacı TRT’den 24 saat Zazaca yayın yapacak bir televizyon kanalı ve 24 saat Zazaca radyoda yer verilmesi ve diğer en önemlisi ise Zazaca mutlaka zorunlu eğiteme tabi tutulması gerekiyor. Hükümetin yapacağı böylesi bir çalışma nedeniyle Zaza halkının taktirini alacaktır. Bu yönde her siyasi kuruluş ve her sivil kuruluş Zaza halkının yanında olmasını diliyoruz.
Haydar Şahin
